40 rocznica śmierci Michała Ambrosa

2 lipca 2024 r. mija 40 rocznica śmierci Michała Ambrosa (1891-1984), pedagoga, bibliotekarza, bibliografa, wykładowcy w Katedrze Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Urodził się 26 września 1891 r. w Chlebowicach (pow. Bóbrka, woj. lwowskie) jako syn urzędnika kolejowego, naukę rozpoczął we Lwowie, gimnazjum klasyczne w Drohobyczu. Studiował filologię klasyczną na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W 1917 r. ukończył studia i z dyplomem nauczyciela szkół średnich rozpoczął pracę w gimnazjach i seminariach nauczycielskich lwowskiego okręgu szkolnego, nauczając łaciny, greki, propedeutyki filozofii i historii. Jednocześnie pracował w bibliotece byłego Archiwum Wojskowego, w bibliotekach szkolnych i pedagogicznych. 

W 1928 r. przeniósł się do Wilna, gdzie rozpoczął pracę w Bibliotece Uniwersyteckiej, początkowo jako kierownik Działu Książek, a następnie Działu Udostępniania (wypożyczalnia i czytelnia). W 1933 r. uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie Stefana Batorego. W 1934 r. zorganizował pierwszy w bibliotekach uniwersyteckich w Polsce samodzielny oddział informacji. W polu jego zainteresowań znalazła się bibliografia i historia szkolnictwa na Wileńszczyźnie. Publikował w „Ateneum Wileńskim” bieżącą bibliografię regionalną dotyczącą województwa wileńskiego, białostockiego, poleskiego i nowogródzkiego. Opracował Bibliografię Uniwersytetu Wileńskiego, która ukazywała się w „Ateneum Wileńskim” w latach 1930-1939. Rozpoczął gromadzenie materiałów do retrospektywnej bibliografii filologii klasycznej, z czego część została opublikowana. Z tego okresu zachowały się tylko materiały opublikowane, wszystkie prace dokumentacyjne zgromadzone w kartotekach i przygotowane do druku uległy zniszczeniu w czasie wojny.

Wybuch wojny zastał M. Ambrosa w Wilnie. Początkowo pracował w Bibliotece Uniwersyteckiej, po przejęciu jej przez władze litewskie utrzymywał się, ucząc w prywatnym gimnazjum i udzielając lekcji niemieckiego. W 1943 r. pół roku był więziony przez Gestapo. Po zdobyciu Wilna przez wojska radzieckie przez kilka miesięcy pracował w Państwowym Archiwum w Wilnie.

W 1945 r. przyjechał do Białegostoku, gdzie organizował Miejską Bibliotekę Publiczną. W tym samym roku przeniósł się do Katowic do Instytutu Śląskiego, gdzie podjął  przygotowania do wydawania Bibliografii Śląska. Ostatecznie w końcu 1945 r. rozpoczął pracę w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie, uczestnicząc w rewindykacji zbiorów (25 000 wol.) wywiezionych do Jeleniej Góry.

Od końca 1946 r. aż do przejścia na emeryturę w 1968 r. pracował w Bibliotece Narodowej. Tu podjął pracę nad stworzeniem bibliografii zawartości czasopism. Pod jego redakcją i kierownictwem ukazało się w latach 1947-1948 drukiem 6 zeszytów „Bibliografii Zawartości Czasopism”. W 1951 r. przeszedł w BN do prac ściśle bibliotekarskich, jednocześnie wykładał bibliografię w Katedrze Bibliotekoznawstwa UW. W latach 1952-1961 wypromował 38 magistrów.

Jest autorem wielu haseł do Polskiego słownika biograficznego, Słownika pracowników książki polskiej, Encyklopedii wiedzy o książce. Publikował artykuły dotyczące problemów kształcenia bibliotekarzy, stanu bibliografii polskiej. Opracowywał również programy kształcenia bibliotekarzy oraz organizował i prowadził liczne kursy bibliotekarskie.

Był aktywnym członkiem Związku Bibliotekarzy Polskich, Związku Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich oraz Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.

Zmarł 2 lipca 1984 r. Został pochowany na Wólce Węglowej (Cmentarz Północny) w Warszawie.

E.B., J.S.